11 Eyl ORTA DOĞU GELİŞMELERİNİN TÜRKİYE’NİN İHRACATINA ETKİLERİ

Orta Doğu, hem tarih boyunca hem de günümüzde dünya ekonomisinin nabzını tutan bir coğrafya olmayı sürdürüyor. Enerji kaynakları, jeopolitik gelişmeler, dev altyapı projeleri ve toplumsal dönüşümler; sadece bölgeyi değil, aynı zamanda Türkiye gibi komşu ülkelerin ihracat stratejilerini de doğrudan etkiliyor.

Türk ihracatçısı için Orta Doğu pazarı, bir yandan büyük fırsatlar sunarken, diğer yandan belirsizlikleri ve riskleri de beraberinde getiriyor. Enerji fiyatlarındaki dalgalanmalar, mega projelerden doğan dev tedarik ihtiyaçları, gıda ve savunma sanayi talepleri Türkiye için kapılar aralarken; bölgesel istikrarsızlıklar, lojistik engeller ve ani siyasi kararlar iş dünyasının dikkatle yönetmesi gereken alanlar olarak öne çıkıyor.

Bu yazıda, Orta Doğu’daki güncel gelişmelerin Türk ihracatına yansımalarını, sektörler özelinde fırsat ve tehditleri, geleceğe yönelik beklentileri ayrıntılı biçimde ele alıyoruz.

Orta Doğu’nun Stratejik Önemi

Orta Doğu, tarih boyunca ticaret yollarının kesiştiği, enerji kaynaklarının dünyaya yön verdiği ve siyasi gelişmelerin küresel ekonomiyi doğrudan etkilediği bir coğrafya olmuştur. Bugün ise bu bölge, yalnızca enerji rezervleri ile değil; nüfus yapısı, altyapı yatırımları, küresel vizyon projeleri ve bölgesel iş birlikleriyle ön plana çıkıyor. Türkiye için Orta Doğu, hem tarihi bağların hem de coğrafi yakınlığın sağladığı avantajlarla birlikte ihracat açısından stratejik bir öncelik alanıdır.

Türkiye’nin 2024 yılı itibarıyla toplam ihracatı 257 milyar dolar seviyesine ulaşırken, Orta Doğu ülkelerinin bu toplam içindeki payı %20’ye yaklaşmıştır. Bu oran, bölgenin Türk ihracatçısı açısından taşıdığı önemi net biçimde ortaya koymaktadır.

Enerji Politikaları ve İhracata Dolaylı Etkiler

Orta Doğu, dünya petrol rezervlerinin yaklaşık %48’ine, doğalgaz rezervlerinin ise %40’ına ev sahipliği yapmaktadır. Bu tablo, enerji fiyatlarının ve arz güvenliğinin küresel ticarette belirleyici olmasına neden oluyor. Türkiye açısından:

• Petrol fiyatları yükseldiğinde üretim maliyetleri artıyor ve ihracatçı fiyat rekabetinde zorlanıyor.

• Enerji fiyatları düştüğünde Türkiye’nin sanayi üretimi ucuzluyor, ihracat hacmi genişliyor.

• Ayrıca, enerji yatırımları (rafineri, boru hattı, LNG terminalleri) Türk müteahhitlik firmalarına milyarlarca dolarlık iş hacmi yaratıyor.

Örneğin, Basra Körfezi’nde yapılan dev doğalgaz sıvılaştırma tesislerinde Türk çelik üreticileri, kablo üreticileri ve trafo imalatçıları aktif rol almaktadır. Bu tür projeler, Türkiye’nin “enerji ekipmanı ihracatçısı” kimliğini güçlendirmektedir.

Altyapı ve Mega Projeler: Türk Firmaları İçin Büyük Bir Fırsat

Orta Doğu ülkeleri son yıllarda petrol gelirlerini, ekonomilerini çeşitlendirmek için altyapı projelerine yönlendirmektedir.

• Suudi Arabistan’ın 2030 Vizyonu kapsamında planlanan Neom City projesi, sadece inşaat değil; enerji, ulaşım, tarım teknolojileri ve lojistik alanlarında da Türk ihracatçılarına kapı aralamaktadır.

• Katar’ın Dünya Kupası sonrası yatırımları, spor altyapısı, otelcilik ve ulaşım alanlarında yeni fırsatlar sunmaktadır.

• Birleşik Arap Emirlikleri’nin lojistik merkez olma hedefi, Türk taşımacılık ve denizcilik şirketlerinin payını artırmaktadır.

Bu projeler, Türkiye’nin çimento, seramik, elektrik ekipmanları, mobilya, demir-çelik ve kablo ihracatında doğrudan artış yaratmaktadır. 2024’te sadece BAE’ye yapılan demir-çelik ihracatı 2,1 milyar dolara ulaşmıştır.

Siyasi Riskler ve Belirsizlikler

Orta Doğu’daki her gelişme, ihracat açısından aynı zamanda bir risk faktörüdür.

• Savaş ve çatışmalar, kara yollarının kapanmasına ve teslimatların gecikmesine neden olabiliyor.

• Ambargolar ve dış ticaret kısıtlamaları, firmaların pazar kaybına yol açabiliyor.

• Ani siyasi kararlar (gümrük vergileri, ithalat yasakları) kısa vadede ihracatçının zarar görmesine neden oluyor.

Bununla birlikte, Türkiye’nin “kriz dönemlerinde güvenilir tedarikçi” rolü sayesinde, birçok Orta Doğu ülkesi, tedarik zincirinde Türkiye’yi öncelikli partner olarak görüyor.

Gıda ve Tarım İhracatı: Bölgenin En Önemli İhtiyacı

Orta Doğu’nun iklimsel koşulları, tarım ürünleri üretimini sınırlandırmaktadır. Türkiye ise bu açığı kapatan en önemli tedarikçilerden biridir.

• Taze meyve-sebze ihracatı her yıl büyüyor. Özellikle domates, narenciye, üzüm ve elma en çok talep gören ürünler arasında.

• Bakliyat ve zeytinyağı ihracatı da bölge ülkelerinde yoğun ilgi görüyor.

• Helal gıda standartlarına uygunluk, Türkiye’nin bu pazarda tercih edilmesini kolaylaştırıyor.

2024 verilerine göre, Türkiye’nin Suudi Arabistan’a gıda ihracatı 1,8 milyar doları aşmıştır.

Savunma Sanayi ve Teknoloji: Yükselen Bir Alan

Türkiye’nin son 10 yılda geliştirdiği savunma sanayi ürünleri, Orta Doğu ülkelerinde büyük ilgi görüyor.

• İHA/SİHA ihracatı, sadece ticari değil; stratejik iş birliklerini de güçlendiriyor.

• Zırhlı araçlar, elektronik harp sistemleri ve radar teknolojileri, Türk savunma sanayisinin ihracat portföyünde ön plana çıkıyor.

• Bu gelişmeler, Türkiye’nin teknoloji ihracatında katma değerli ürünler ile söz sahibi olmasını sağlıyor.

2025’e kadar savunma sanayi ihracatında Orta Doğu’nun payının %25’e çıkacağı öngörülüyor.

Lojistik ve Yeni Ticaret Yolları

Türkiye’nin Orta Doğu ile ticaretinde lojistik faktörler kritik öneme sahip.

• Irak ve Suriye üzerinden geçen kara taşımacılığı hatları, güvenlik sorunlarına rağmen stratejik önemini koruyor.

• Körfez ülkelerine yönelik deniz taşımacılığı Türk limanlarını bölgesel merkez haline getiriyor.

• Yakın gelecekte açılması planlanan Basra Körfezi – Türkiye demiryolu hattı, Türk ihracatçısı için devrim niteliğinde bir kolaylık sağlayacak.

Finansal Boyut ve Ticaretin Geleceği

Orta Doğu’da yaşanan her ekonomik gelişme, Türkiye’nin dış ticaret dengelerini doğrudan etkiliyor.

• Petrol fiyatlarındaki artış, Orta Doğu ülkelerinin alım gücünü yükseltiyor ve Türk ihracatına olumlu yansıyor.

• Türk Lirası’nın döviz karşısındaki konumu, fiyat avantajı sağlasa da ihracatçı açısından maliyet yönetimi kritik hale geliyor.

• Bölgesel serbest ticaret anlaşmaları, Türkiye’nin ihracatını çeşitlendirmesi açısından fırsat yaratıyor.

Sonuç: Risk ve Fırsat Dengesi

Orta Doğu’daki gelişmeler, Türk ihracatçısı için hem fırsat hem de risk barındıran bir tablo sunuyor. Enerji yatırımları, mega projeler, gıda ve savunma sanayi talepleri Türkiye’ye geniş kapılar açarken; siyasi krizler ve lojistik engeller ihracatın sürdürülebilirliğini tehdit edebiliyor.

Türkiye’nin başarısı, bu denklemi doğru okumakta yatıyor. Orta Doğu’da istikrarı ve gelişmeleri yakından takip eden, hızlı adaptasyon kabiliyeti yüksek olan Türk ihracatçıları, geleceğin küresel ticaretinde çok daha güçlü bir şekilde yer alacaktır.

İlginiz için teşekkürler ,

Mahmut Sami Saka

11.09.2025